το παραμύθι |
Το παραμύθι Η βασιλοπούλα που δεν ήθελε να παντρευτεί ανήκει στην πρώτη συλλογή ελληνικών παραμυθιών, τα οποία και συγκέντρωσε σε ένα βιβλίο ο Αυστριακός Johann Georg von Hahn. Ο Johann Georg von Hahn, πρέσβης στα Γιάννενα το 1848 και αργότερα στη Σύρο, συνέλεξε μια σειρά παραμυθιών από τις περιηγήσεις του σε περιοχές της Ελλάδας (Γιάννενα, Εύβοια, Κυκλάδες) και τα εξέδωσε σε μια συλλογή με τίτλο "Griechische Marchen" στα γερμανικά στη Λειψία το 1864. Στην Ελλάδα, το "Griechische Marchen" κυκλοφόρησε το 1999 από τις Εκδόσεις Opera με τίτλο «Ελληνικά παραμύθια» σε μετάφραση Δημοσθένη Κούρτοβικ.
Η βασιλοπούλα που δεν ήθελε να παντρευτεί ανήκει στα μαγικά παραμύθια, και αντλεί θεμελιακά μοτίβα και μικρο-μοτίβα από τα νεοελληνικά παραμύθια και τις παραλλαγές τους που αναφέρονται στην δρακοκτονία και στον δρακοκτόνο ήρωα (παραμυθιακοί τύποι ΑΤ 300, ΑΤ 301Α, ΑΤ 301Β - σύμφωνα με τον διεθνή κατάλογο παραμυθιών των Aarne-Thompson) - χωρίς ωστόσο να έχει καταταχθεί σε αυτά. Το παραμύθι έχει περίπλοκη δομή και ο συμφυρμός μοτίβων και μικρο-μοτίβων πλέκεται με τρόπο που είναι δύσκολο να τα ξεχωρίσεις.
Ο δράκοντας από την αρχαιότητα τάραζε την φαντασία των ανθρώπων και έχει έντονη παρουσία σε μύθους, θρύλους, και παραμύθια, σε Ανατολή και Δύση. Είναι ένα αρχετυπικό σύμβολο που αναπαριστά την κοινωνική εξουσία και δύναμη σε προγενέστερες κοινωνίες – πολιτισμικά πρώιμες, αρχέγονα ένστικτα, άρρητους υπαρξιακούς και θεολογικούς φόβους.
Η βασιλοπούλα που δεν ήθελε να παντρευτεί ανήκει στα μαγικά παραμύθια, και αντλεί θεμελιακά μοτίβα και μικρο-μοτίβα από τα νεοελληνικά παραμύθια και τις παραλλαγές τους που αναφέρονται στην δρακοκτονία και στον δρακοκτόνο ήρωα (παραμυθιακοί τύποι ΑΤ 300, ΑΤ 301Α, ΑΤ 301Β - σύμφωνα με τον διεθνή κατάλογο παραμυθιών των Aarne-Thompson) - χωρίς ωστόσο να έχει καταταχθεί σε αυτά. Το παραμύθι έχει περίπλοκη δομή και ο συμφυρμός μοτίβων και μικρο-μοτίβων πλέκεται με τρόπο που είναι δύσκολο να τα ξεχωρίσεις.
Ο δράκοντας από την αρχαιότητα τάραζε την φαντασία των ανθρώπων και έχει έντονη παρουσία σε μύθους, θρύλους, και παραμύθια, σε Ανατολή και Δύση. Είναι ένα αρχετυπικό σύμβολο που αναπαριστά την κοινωνική εξουσία και δύναμη σε προγενέστερες κοινωνίες – πολιτισμικά πρώιμες, αρχέγονα ένστικτα, άρρητους υπαρξιακούς και θεολογικούς φόβους.
Στο νεοελληνικό λαϊκό παραμύθι, ο αρχαϊκός φιδόμορφος δράκοντας – αρχέτυπο που επέζησε από την αρχαία ελληνική μυθολογία, σιγά σιγά υποχωρεί και γίνεται δράκος, κάτι ανάμεσα σε δράκοντα, γίγαντα και άνθρωπο, χωρίς σαφή ταυτότητα και μορφή, που μοιάζει και συμπεριφέρεται είτε ως άνθρωπος, είτε ως θηρίο.
Στο Η βασιλοπούλα που δεν ήθελε να παντρευτεί δεν θα συναντήσουμε καταστάσεις «τυπικής δρακοκτονίας» αλλά παραλλαγές από τα γνώριμα μοτίβα της. Γιατί η πλοκή σε κάθε παραμύθι είναι μοναδική.
Οι εποχές που τα παραμύθια ήταν η μοναδική ψυχαγωγία για τους ανθρώπους της υπαίθρου πέρασαν. Οι παραμυθάδες, οι άνθρωποι που είχαν το χάρισμα να διηγούνται παραμύθια και που τα διέδωσαν στόμα με στόμα ως τις μέρες μας σιγά σιγά χάθηκαν. Όμως η τέχνη του παραμυθά δεν πέρασε στη λήθη. Τα τελευταία χρόνια μια σειρά από επιστήμες: λαογραφία, κοινωνιολογία, φιλολογία, ψυχολογία και παιδαγωγική, αντιλήφθηκαν την χρησιμότητα-σπουδαιότητα των παραμυθιών και την πολύπλευρη αξία της αφήγησης. Και κάπως έτσι η τέχνη του «λαϊκού παραμυθά» επέστρεψε.
Στο Η βασιλοπούλα που δεν ήθελε να παντρευτεί δεν θα συναντήσουμε καταστάσεις «τυπικής δρακοκτονίας» αλλά παραλλαγές από τα γνώριμα μοτίβα της. Γιατί η πλοκή σε κάθε παραμύθι είναι μοναδική.
Οι εποχές που τα παραμύθια ήταν η μοναδική ψυχαγωγία για τους ανθρώπους της υπαίθρου πέρασαν. Οι παραμυθάδες, οι άνθρωποι που είχαν το χάρισμα να διηγούνται παραμύθια και που τα διέδωσαν στόμα με στόμα ως τις μέρες μας σιγά σιγά χάθηκαν. Όμως η τέχνη του παραμυθά δεν πέρασε στη λήθη. Τα τελευταία χρόνια μια σειρά από επιστήμες: λαογραφία, κοινωνιολογία, φιλολογία, ψυχολογία και παιδαγωγική, αντιλήφθηκαν την χρησιμότητα-σπουδαιότητα των παραμυθιών και την πολύπλευρη αξία της αφήγησης. Και κάπως έτσι η τέχνη του «λαϊκού παραμυθά» επέστρεψε.
η παράσταση
Στόχος της παράστασης είναι: να καταφέρουμε να λειτουργήσει η αφήγηση του παραμυθιού Η βασιλοπούλα που δεν ήθελε να παντρευτεί με την άνεση και την απλότητα που διέθεταν οι λαϊκοί παραμυθάδες. Κάνοντας το απαραίτητο βήμα στο σήμερα, θα ζωντανέψουμε το παραμύθι μπροστά στα μάτια ακροατών-θεατών χρησιμοποιώντας όλα τα τερτίπια της τέχνης της αφηγηματικής παράδοσης.
Η παράσταση καλεί τον θεατή να βιώσει ένα νοσταλγικό ταξίδι στις παραδόσεις μας και, ταυτόχρονα, να συμμετάσχει σε ένα παιχνίδι θεατρικό, μεταφέροντάς τον στη μαγεία του παραμυθιού, επιτρέποντάς του να γίνει κομμάτι του και προκαλώντας τον να δώσει τη δική του τροπή στην εξέλιξη του μύθου..
Μετά την ολοκλήρωση της παράστασης ακολουθεί θεατρικό παιχνίδι που ενώνει τους μαγικούς κόσμους του παραμυθιού με εκείνους που θα χτίσουν οι μικροί θεατές. Τα παιδιά ανεβαίνουν στη σκηνή και γίνονται αυτοί οι δημιουργοί του παραμυθιού. Επινοούν δικές τους αφηγήσεις και «μεταμορφώνονται» στους κεντρικούς ήρωες ενός νέου φανταστικού τόπου, μέσα στον οποίο παίζουν, εκφράζονται ατομικά, συνεργάζονται και επικοινωνούν. Το θεατρικό παιχνίδι συντονίζει η θεατροπαιδαγωγός Νάντια Κατή.
Κινητικά παιχνίδια πλαισιωμένα από τη μουσική της παράστασης, παιχνίδια ρόλων που εξάπτουν τη φαντασία των παιδιών και τους επιτρέπουν να βιώσουν το παραμύθι που είδαν αλλιώς... Γιατί το θεατρικό παιχνίδι, ως αυθόρμητο και άμεσα δημιουργικό συμβάν, δεν καλεί τον παίκτη σε μια απλή μίμηση πράξης. Με το Θεατρικό παιχνίδι το παιδί δεν μαθαίνει να υποκρίνεται, αλλά να παίζει, να επινοεί, να ξεδιπλώνει την παραγωγική του σκέψη.
Μια διαφορετική πραγματικότητα βγαίνει στην επιφάνεια ή ένα καινούριο παραμύθι;
Η παράσταση καλεί τον θεατή να βιώσει ένα νοσταλγικό ταξίδι στις παραδόσεις μας και, ταυτόχρονα, να συμμετάσχει σε ένα παιχνίδι θεατρικό, μεταφέροντάς τον στη μαγεία του παραμυθιού, επιτρέποντάς του να γίνει κομμάτι του και προκαλώντας τον να δώσει τη δική του τροπή στην εξέλιξη του μύθου..
Μετά την ολοκλήρωση της παράστασης ακολουθεί θεατρικό παιχνίδι που ενώνει τους μαγικούς κόσμους του παραμυθιού με εκείνους που θα χτίσουν οι μικροί θεατές. Τα παιδιά ανεβαίνουν στη σκηνή και γίνονται αυτοί οι δημιουργοί του παραμυθιού. Επινοούν δικές τους αφηγήσεις και «μεταμορφώνονται» στους κεντρικούς ήρωες ενός νέου φανταστικού τόπου, μέσα στον οποίο παίζουν, εκφράζονται ατομικά, συνεργάζονται και επικοινωνούν. Το θεατρικό παιχνίδι συντονίζει η θεατροπαιδαγωγός Νάντια Κατή.
Κινητικά παιχνίδια πλαισιωμένα από τη μουσική της παράστασης, παιχνίδια ρόλων που εξάπτουν τη φαντασία των παιδιών και τους επιτρέπουν να βιώσουν το παραμύθι που είδαν αλλιώς... Γιατί το θεατρικό παιχνίδι, ως αυθόρμητο και άμεσα δημιουργικό συμβάν, δεν καλεί τον παίκτη σε μια απλή μίμηση πράξης. Με το Θεατρικό παιχνίδι το παιδί δεν μαθαίνει να υποκρίνεται, αλλά να παίζει, να επινοεί, να ξεδιπλώνει την παραγωγική του σκέψη.
Μια διαφορετική πραγματικότητα βγαίνει στην επιφάνεια ή ένα καινούριο παραμύθι;
γιατί παιχνίδι θεατρικό;
Τα παιδιά γίνονται οι κεντρικοί ήρωες ενός νέου φανταστικού τόπου, μέσα στον οποίο παίζουν, εκφράζονται ατομικά και ομαδικά, συνεργάζονται και επικοινωνούν.
Το θεατρικό παιχνίδι, που ακολουθεί της παράστασης, ενώνει τους μαγικούς κόσμους του παραμυθιού με εκείνους που θα χτίσουν οι μικροί θεατές –ως δημιουργοί πλέον– συμμετέχοντας σε διάφορες δράσεις και παιχνίδια. Οι δραστηριότητες βασίζονται σε θεατρικές τεχνικές οι οποίες αξιοποιούν στοιχεία του παραμυθιού και περιλαμβάνουν παιχνίδια γνωριμίας, ενεργοποίησης και συγκέντρωσης, σωματικής (μη λεκτικής) αναπαράστασης, αυτοσχεδιασμούς, και παιχνίδια ρόλων σε ομάδες.
Οι δραστηριότητες και οι θεατρικές φόρμες φτιάχνουν ένα πλαίσιο όπου η φαντασία είναι ελεύθερη και οι εικόνες, τα νοήματα και οι ήρωες του παραμυθιού ίσως να έχουν να μας πουν μιαν άλλη ιστορία.
Το θεατρικό παιχνίδι, που ακολουθεί της παράστασης, ενώνει τους μαγικούς κόσμους του παραμυθιού με εκείνους που θα χτίσουν οι μικροί θεατές –ως δημιουργοί πλέον– συμμετέχοντας σε διάφορες δράσεις και παιχνίδια. Οι δραστηριότητες βασίζονται σε θεατρικές τεχνικές οι οποίες αξιοποιούν στοιχεία του παραμυθιού και περιλαμβάνουν παιχνίδια γνωριμίας, ενεργοποίησης και συγκέντρωσης, σωματικής (μη λεκτικής) αναπαράστασης, αυτοσχεδιασμούς, και παιχνίδια ρόλων σε ομάδες.
Οι δραστηριότητες και οι θεατρικές φόρμες φτιάχνουν ένα πλαίσιο όπου η φαντασία είναι ελεύθερη και οι εικόνες, τα νοήματα και οι ήρωες του παραμυθιού ίσως να έχουν να μας πουν μιαν άλλη ιστορία.
Νάντια Κατή
Θεατροπαιδαγωγός
Θεατροπαιδαγωγός